Çocukların Oyunları Esnasında Öğretmenin Üstlendiği Roller (Makale)

Çocukların Oyunları Esnasında Öğretmenin Üstlendiği Roller ile Öğretmenin Oyun Tanımı Arasındaki
 İlişki Üzerine Nitel Bir Çalışma

Özet

     Son zamanlarda, öğretmenlerin çocukların oyunlarına nasıl katılmaları ve çocukların oyunları esnasında hangi rolleri üstlenmeleri gerektiği hakkında tartışmalar gündemdedir.  Bu çalışma, oyun alanındaki tartışmalı konulara cevap bulmak amacıyla uygulanmıştır. Araştırma esnasında veri toplamak amacıyla resmi bir okul öncesi kurumunun bir sınıfına ziyaretlerde bulunulmuştur. Yapılan üç gözlem ziyareti esnasında okul öncesi dönem çocuklarının oyun süreçleri gözlemlenmiştir. Bunun yanında ziyaret edilen sınıfın öğretmeni ile yarı yapılandırılmış iki röportaj yapılmıştır. Toplanan veriler analiz edildikten sonra, öğretmenlerin belli durumlarda çocukların oyun süreçlerine dâhil oldukları veya müdahalede bulundukları sonucuna varılmıştır. Gözlem ve röportaj verilerine göre, okul öncesi eğitimi sınıfı öğretmeni genel olarak çocukların gelişimsel düzeylerine katkıda bulunmak ve çocukların güvenliği için problem olarak gördüğü durumlarda problem çözmek amacıyla çocukların oyun sürecine müdahalede bulunduğu ve oyunun doğal bir akış içinde çocukların aynası olduğunu düşündüğü sonuçlarına varılmıştır.

Bu makalenin giriş kısmında oyunun tanımından bahsedilmiştir. Huizinga’a ve Huizinga’ya göre başarılı oyun bağlamının gerçekleştiği üç durumun üzerinde durulmuştur. Bunlar:

1.       İnsanlar gönüllü olarak oyun oynarlar; oyun zorunluluk veya gereklilik değildir. İnsanlar istedikleri zaman oyun oynama eylemlerini başlatabilirler veya bitirebilirler.

2.       Oyun, kendi doğasını oluşturan sınırlara sahiptir. Bu sınırlar resmi kurallar (Örneğin; “Bu duvarı atlarsan, oyunu kazanırsın.” gibi.) olabileceği gibi, resmi olmayan uygulamalar da olabilir (Örneğin; “Kış mevsiminde bir portakal ağacı olduğunu varsay.” gibi.).

3.       Oyun günlük yaşamın dışında gerçekleşir, onun parçası değildir. Oyun ayrıca farklı alanlarda gerçekleşir. Bu alanlar resmi (Örneğin; tenis kortu.) olabileceği gibi enformel ve geçici (Örneğin; bireyin hayalinde yarattığı yer.) alanlar da olabilir.

Makalede oyunun önemine şu şekilde vurgu yapılmıştır: Oyun çocukların dünyayı keşfedebilmeleri için bir fırsattır ve oyunun önemi doğal ve içgüdüsel bir süreç olmasından kaynaklanır. Oyun esnasında çocuklar, oyunu yönlendirdiklerinden dolayı kendilerini özgür hissederler. Çocuklar oyun oynarken, akranlarıyla iletişime geçebilirler, problem çözmek veya yeni bir şeyler oluşturmak için akranlarıyla işbirliği yaparlar.

Makalede öğretmenlerle alakalı olarak şunlardan bahsedilmiştir:

Oyun sürecinde öğretmenin ilk rolü, çocukların oyunlarını için zengin uyaran sağlayan ve fiziksel olarak güvenli olan oyun ortamını hazırlamaktır. Zamanlamayı ayarlayarak, yeterli alan ve materyalleri ulaşılabilir hale getirerek öğretmenler oyun sürecinde etkin olurlar.

Son zamanlara, yetişkinlerin çocukların oyunlarına nasıl dâhil olmaları gerektiği ve bu süreçte hangi roller üstlenmeleri gerektiği ile ilgili tartışmalar artmaktadır. Tarman ve Tarman’a göre, öğretmenler oyun esnasında didaktik bir otorite olmadan dikkatli bir gözlemci ve aktif bir katılımcı olmalıdırlar.

Ashiabi’ye (2007) göre, bir erken çocukluk eğitimi sınıfında iki çeşit oyun tipi vardır: Öğretmen rehberliğindeki oyun ve çocuğun girişimi ile başlayan oyun. Öğretmen rehberliğindeki oyunda, öğretmenler daha aktiftir ve öğretmenler oyun sürecini başlatırlar. Eğer çocuklar oyunu başlatıyorsa, bu oyun tipi çocuğun girişimi ile başlayan oyundur. Bu oyun sırasında çocuklar daha aktiftir ve öğretmenler oyun başladıktan sonra oyunu genişletmek ve desteklemek amacıyla oyuna katılırlar.

Araştırmanın Önemi

      Erken çocukluk eğitimi merkezlerinde çocuklar zamanlarının çoğunu oyun oynayarak geçirirler ve çoğunlukla akranlarıyla, öğretmenlerle ve diğer çalışanlarla etkileşim içindedirler. Ayrıca, öğretmenlerin oyun ortamını hazırlamadaki ve sürdürmedeki rolleri göz ardı edilemez. Öğretmenlerin çocukların oyun süreçleri ve çocukların kendilerine özgü bakış açıları hakkındaki bilgi ve uygulamaları oyunun doğasında ve gidişatında fark oluşturur. Dolayısıyla, çocukların oyun süreçlerine öğretmenlerin nasıl dâhil olduğu ve bu süreçte öğretmenlerin hangi rolleri üstlendiği ile ilgili araştırma yürütmek çok önemlidir.

Araştırmanın Amacı

    Bu araştırmanın amacı; araştırmacının kendi bakış açısı ve literatürün varsayımları ışığında, çocukların oyun süreçlerine öğretmenlerin nasıl katıldığını, öğretmenlerin bu süreçte hangi rolleri üstlendiklerini ve öğretmenlerin oyun sürecine kendi katılımları ile ilgili ne düşündüklerini ölçmektir.

Sonuç ve Tartışma

      Araştırmanın sonuçlarına göre, öğretmen genellikle çocuklar arasındaki çatışma ve problemleri çözmek amacıyla çocukların oyun süreçlerine müdahalede bulunmaktadır veya katılmaktadır. Çünkü öğretmenin röportajda belirttiği gibi ve sınıf gözlemlerinde de gözlemlendiği üzere, öğretmen çocukların arasında problem çıktığı zaman ilk olarak onların güvenliği konusunda endişe duymaktadır. Öğretmen önceki deneyim ve gözlemlerine dayanarak, oyunlara bu durumlarda dâhil olmaktadır (Örneğin; ısırma, vurma, gibi.). Fakat röportajdan elde edilen verilere göre, öğretmen kendi katılımının çocukların oyununun doğal akışını bozduğunun farkındadır, beklemesi gerektiğini ve çocukların aralarındaki problemleri işbirliği ile çözmeleri gerektiğinin doğru olduğunu düşünmektedir.